Retrospektywna podróż z kart tomiku „Uśmiech sennego słońca”

Na kartach tomiku poezji „Uśmiech sennego słońca” Agaty Atki Cichy dokonuje się wielka retrospektywna podróż w głąb ludzkiej osobowości. W przepięknym albumie, poświęconym jej mamie Antoninie Marii, którego dochód częściowo został przeznaczony na rzecz społecznego Stowarzyszenia Hospicjum imienia św. Kaliksta I w Tychach, odbywa się także wędrówka w czasie i przestrzeni, gdyż pierwszy wiersz sygnowany jest datą 3 września 2008 roku, a ostatni, z zagraniczną lokalizacją, z sierpnia 2012. W  opasłym zbiorze poezji mającym 88 stron, wydanym oraz wydrukowanym przez Wydawnictwo i Drukarnię Diecezjalną w Sandomierzu, znajduje się 59 wierszy wraz ze zdjęciami autorki, wstęp Jerzego Granowskiego oraz posłowie autorki. W przypadku tego wydania z 2013 roku równie istotną rolę jak gra słów odgrywa gra obrazów. Autorka podkreśla w posłowiu, że fotografie w nim zawarte nie są zbieraniną oderwanych obrazów, lecz integralnie łączą się z postacią jej mamy. Zarówno w słowie, jak  i  w obrazie powraca do miejsc, gdzie wszystko się zaczęło dla niej samej oraz dla jej przedwcześnie zmarłej mamy; szuka ostoi w przyrodzie, odbywa podróże do urokliwych miejsc w Polsce i daleko poza granicami naszego kraju. Jesienna nostalgia sąsiaduje z obrazami jesieni powstałymi nad Dunajcem i Pustyni Błędowskiej, pejzaże przypisane do Bochni – rodzinnego miasta autorki, zajmują znaczną część publikacji, te z Ogrodzieńca płynnie łączą się z tyskimi i bocheńskimi, powstałe w Poreču (Chorwacja) stykają się z bieszczadzkimi i z Kazimierza nad Wisłą, tyskie i bocheńskie, z powstałymi w słonecznej Italii. Zwraca uwagę nie tylko chronologia poukładanych wierszy, ale także zamysł autorki, podkreślającej słowem i obrazem, poprzez zmiany pór roku w przyrodzie udokumentowane fotografią, ludzkie przemijanie. „Obrazy” te, nie są rodzajem ekshibicjonizmu psychicznego z powodu traumy, jaką przeżywa każdy z nas w chwili odejścia Kogoś bliskiego. To w jakimś sensie świadectwo oswajania się ze świadomością siły i solidności korzeni, zapuszczonych kiedyś z wyboru, teraz trwale wrośniętych w nową ziemię, ludzi, ich mentalność, kulturę i wszystko to, co stało się częścią mojego dorosłego życia, nie tylko jako córki swojej Matki, ale również żony, a także jako matki swoich dzieci, bo „śląski znaczy (mój)/znaczy/inaczej” – pisze autorka w posłowiu. Te słowa wiernie definiują sedno tomiku ułożonego, zdaniem Agaty Atki Cichy, jak paciorki różańca, która w podróży przez liryczne pejzaże swojej poezji nawiązuje m.in do podobnych klimatów. Tak jest w utworze ***(w czarodziejstwo zamku... ), będącym parafrazą do fragmentu „Litwy jesiennej” Kazimierza Wierzyńskiego:

w czarodziejstwo zamku

drogą doszłam w szelestach brunatnych

oswoić chciałam smutek

uśmiechem łagodnym

w zakamarki ruin szczęścia

co przeminęło

pochować na lepszy czas

by czekał niezauważalnie

na słowików dzwonienia[...]

W przepięknym wierszu czasami przychodzi refleksja – cykanie świerszcza... mówi, że potrafią usłyszeć wszelkie głosy tylko ci, co potrafią

swoją nastroić swoją wrażliwość do otaczającego świata:

granie świerszcza usłyszeć

w zgiełku ulicy

w bałwochwalczych rytuałach

potrafisz jeszcze?

ten słyszy co ma ucho

wrażliwością świerszcza

nastrojone[...]

Wbrew dominacji wątków zadumy, z przewagą nostalgii i tęsknoty za ukochaną mamą, związanych nierozerwalnie z jej osobą, spotykamy wątki osobiste z subtelną poezją miłosną o zabarwieniu erotycznym. Zwraca uwagę w tym wypadku, jak w wielu innych wątkach, zabarwienie przyrodnicze. Tak jest w utworze ***(kwitniemy w sobie gdy śnieżna zawierucha... ):

kwitniemy w sobie gdy śnieżna zawierucha

kwitniemy biedronką jeszcze senną

wędrującą w sztucznym świetle kaloryfera

po naszych dłoniach[...]

Wątki związane z jej miejscem urodzenia Bochnią,  przykuwają uwagę ładunkiem najrozmaitszych treści. Wiadomo przecież, że powroty do stron rodzinnych bywają niejednokrotnie dla poetów nadzwyczaj bolesne. Ślady tych powrotów, ubrane w sentymentalną melodykę, znajdujemy bardzo licznie we wspomnianym zbiorze poezji. Tak jest m.in. w wierszu tam gdzie blisko znaczy najbliżej:

ostatni mak

jak uśmiech sennego słońca

podarowany bezdomnemu strachowi

późnosierpniową porą

pożegnań na rozstaju

tego co minąć musi[...]

Natomiast w wierszu letnie pożegnanie poznajemy niejako podłoże rozstania się z rodzinną miejscowością:

mój anioł stróż

skrzydła swe pogubił

na zakręcie mojej rzeki

i latać nam nijak i wędrówka trudniejsza

choć rzeka wciąż płynie[...]

Podobny jest klimat utworu mój most, utworu będącego równocześnie alegorią dotyczącą ludzkiego przemijania:

po wielu latach powróciłam

w trzy czwarte drogi

na drugą stronę

gdy sierpień złocił

ostre źdźbła skoszonych zbóż[...]

W wierszach sygnowanych jako te mające bezpośredni związek z Ogrodzieńcem, spotkać można, obok zadumy nad przemijaniem, obrazy ciepłych lirycznych reminiscencji. Można je dostrzec m.in. wśród wersów ogrodzienieckich reminiscencji:

płocho szalone dziewczę

chciałam unosić się wolno

w nieograniczonej przestrzeni

teraz

tylko czasami unoszę się

ponad ziemią

nie puszczając z dłoni

liny Twych rąk

Melodyka nastrojów i klimatów w różnych częściach zbioru wiąże się nierozerwalnie z postacią ukochanej mamy. Pojawia się w pewnych fragmentach intensywniej, na krótki moment zostaje jakby zagłuszona innymi odruchami ludzkimi, by jak bumerang powrócić z większą siłą. Dowodzi tego chociażby utwór bez Ciebie... :

przyszła zima

sople Twoich łez

zawisły u mego okna

zza firanki dostrzegam

Twój zimowy smutek

słońce zachodzi tak samo

lodu skrami

wbija się w moje serce

tęsknię za Tobą

Mamo

Polonistka, instruktor teatralny, reżyserka i aktorka, poetka Agata Atka Cichy, postać niezwykle barwna w pejzażu śląskiej kultury, w zbiorze „Uśmiech sennego słońca” daje przepiękny przykład umiłowania swojej mamy; przykład umiłowania wartości rodzinnych; przykład, jak się wyraża, swoistego zakotwiczenia wierze; przykład wiary, nadziei i miłości. Sens tytułu tomiku, pomimo że tak brzmi część wersu z wiersza gdzie blisko znaczy najbliżej, ma głębsze podłoże. Także wiąże się nierozłącznie z przemijaniem. Ów uśmiech sennego słońca to nic innego jak zachodzące słońce, oznaczające, w tym konkretnym przypadku, kres życia ludzkiego. Takie zdarzenie związane było z bliską osobą autorki. Dlatego, z właściwą sobie  starannością, uwiecznia go na kartach tomiku.