"Szurnięte anioły" - pytania i odpowiedzi

Ponieważ wziąłem ponownie do ręki książkę, która od pięciu lat jest dostępna na rynku, byłem świadomy, że z pewnością nie odkryję powtórnie Ameryki, lecz także, że Andrzejowi Ciachowi autorowi wspomnianego tomiku, należy się coś więcej niż wstęp Andrzeja Potockiego – poety, autora kilku tomików wierszy, znakomitości podkarpackiej kultury, a także dziennikarza telewizyjnego o znaczącym dorobku:

 "Szurnięte Anioły" są jak wódka i  zakąska. Ja piłem je wprost z butelki, bo oto w tym wszechogarniającym bełkocie o niczym nagle pojawiają się słowa, które rozumiem, i chciałbym, by były także moimi. Pisać o poezji Andrzeja Ciacha to tak, jakby opowiadać o czymś, co wymyka się wszelkim definicjom. A do tego jeszcze ten Krzysiek Krawiec, sztukmistrz zmieniający słowa w przestrzeń pozawerbalną. Poezja Andrzeja jest jak traktat filozoficzny, kiedy on sam zanurza się w głębię ludzkiego jestestwa. Ileż upadków trzeba było doświadczyć, by dokonać tylu wzlotów. To się daje czytać, trzeba tylko usiąść w kącie refleksji, z dala od zgiełku codzienności i wertować strona po stronie, i wpatrywać się czule w ten kawałek mowy i niemowy.

Chociaż zgadzam się z większością słów mojego „przedmówcy”, moja ocena tomiku od dawna jest skrystalizowana i tylko notoryczny brak czasu sprawił, iż do tej chwili nie wyraziłem o nim swojej opinii. A więc zacznijmy od początku. Prostym i dobitnym mottem tomiku jest wiersz „Motyl”:

świat dąży do prostoty

a piękny życia motyl

polecieć może gdzie chce

i nawet w śmierci siatce

radosnym jest latawcem

bo gdzie doleciał wie

Andrzej Ciach – poeta, autor tomików „Ujeżdżalnia” i „Szurnięte anioły” (2009), dziennikarz, rzeźbiarz, artysta Mieleckiego Zagłębia Piosenki, którego benefis 40- lecia pracy 15 kwietnia 2011r. w SCK Mielec zaszczycili znakomici goście,   ma w naszym mieście znakomitą opinię nie tylko na polu poezji, ale także na niwie piosenki. Na rynku muzycznym  funkcjonują dwie płyty „Bezpańskie ballady o niczym” (2007) zawierająca 23 piosenki z jego tekstami i „Piosenki przez okno” - z tego  samego roku - 12 piosenek  z jego tekstami. A ponieważ jest poetą nieszablonowym, w zasadzie niepokornym, dobrze odczuwającym muzyczne rytmy, tak wiele jego tekstów wykorzystane zostało w piosenkach wykonywanych przez mieleckich bardów Krzysztofa Krzaka, Andrzeja Szęszoła i innych. Zamieszczone zostały także  na kilku płytach autorskich. Wspomniany tomik, poprzez swój ładunek emocjonalny, wymyka się więc wszelkim ocenom. Możemy to prześledzić w oparciu o 45 utworów, jakie się w nim znalazły. W wierszu „Mój superczuły antysweter” pokazuje autor, jak z pozoru proste dylematy życiowe, opowiedziane piękną liryką, mogą zachwycać i bawić:

Między butami a beretem

Wszystko się kończy i zaczyna

Czasem ci życie podrze sweter

Potem to to wyświetlają w kinach

Od tępej nudy do szaleństwa

Historia – pokój na godziny

Skóra twój kaftan bezpieczeństwa

Związany papilarną linią[...]

Nie inaczej prezentuje się wiersz, będący tekstem przepięknej piosenki, „Pipa blues”:

Pan mnie pamiętasz – panie Dżon

Jestem ten zmięty i krzywy

Którejś niedzieli wspólny front

Trzymaliśmy przy beczce z piwem

Pan mnie postawił parę piw

Bo wyszła mnie wtedy kasa

Pan mnie mówiłeś: daj dzióba Stiw

Od tego życia mam kaca[...]

Podobny klimat można spotkać w kolejnej balladzie autora „O inteligentach obwoźna ballada”:

Inteligenci objazdowi na etatach

Szarych komórek czyli poprawiaczy świata

Koryfeusze bez adresów w aktach stałych

Obwoźna armia egzorcystów doskonałych

Egalitaryzm noszą stale w butonierce

Pro domo sua nigdy ich nie swędzą ręce

Animatorzy cnót wszelakich nieprzekupni

Orędownicy ascetyczni i okrutni[...]

Jeżeli pisałem, że jest mielecki twórca poetą niepokornym, wynika to w wielu tekstów tomiku. Jednym z nich jest „Kolęda 80”:

Obnosimy w krzywych lustrach bałamutnie

Naszą dumę wykrzywioną w głupi uśmiech

Cichociemni kawiarniani malkontenci

Notoryczni naprawiacze nagłych spiętrzeń

A Ojczyzna nam rdzewieje po muzeach

Słowa dźwięczą, nie ma ktoś pościerać kurzu

Heroicznie budujemy jakąś drogę

Tylko podróż coraz bardziej nam się dłuży[...]

Ulubioną formą twórczości poety jest ballada, ponieważ zawiera w sobie wiele cech liryki, epiki, dramatu i innych, tak bardzo potrzebnych artyście do przedstawienia świata w krzywym zwierciadle. Dlatego tak często ballady pojawiają się na kolejnych stronach tomiku „Szurnięte anioły”- hołubi nie bez powodu ten sposób komunikowania się z czytelnikiem, a tym samym z miłośnikami piosenki autorskiej. Przykładowa „Ballada w szarym kolorze” sprytnie przemyca wiele treści:

Już tak nie grzeje marzeń koc

Bo wiesz, że kiepski z ciebie harcerz

Obnosisz swój zwyczajny los

W spłowiałej marzeń marynarce

Pod marynarkę może ci

Zaglądnąć byle kto

A ty nie możesz jak Bruce Lee

Ukarać za to go[...]

Z całkiem podobnym sposobem obrazowania możemy spotkać się w „Balladzie na starą szafę i puste krzesła” – piosence wykonywanej często przez różnych wykonawców:

Moje okna już skrzypią przed zimą

Stary sweter domaga się łat

Znów udało się jakoś dopłynąć

Chociaż w szafie postarzał się świat

A tu lecą znajomi do nieba

Na herbatkę dziś mieli tu wpaść

I tak nagle dopada mnie trema

Widząc mola co wtulił się w płaszcz

Nie odlatujcie chłopaki

Na służbę do Pana Boga

Przecież tyle wypiło się wina

Tyle dziewczyn tuliło się na schodach[...]

W każdej swojej piosence sprytnie przemyca autor swoje  prawdy: raz robi to w sposób dosadny, raz otula misternym słowem. Wyczarowuje w ten sposób świat na obraz i podobieństwo myśli, jakie posłużyły do napisania kolejnych wierszy. Nie inaczej jest z tekstem piosenki „Taka gra tra la la”:

Palce ogrzeję, bo są jakby z drewna

Pod nocy kocem je rzeźbił lęk

W dolinach bioder i na szczycie żebra

Wolini będziemy od kłamstw i od klęsk

To jest gra

W serca dwa

Serce sercu

I nic więcej

To jest gra

Dana nam

Na pocieszenie od Boga[...]

Z pewnością sposób pisana kolejnych wierszy, a więc w większości utworów rymowanych, idealnie nadaje się w piosence autorskiej, stąd wykonują wszyscy wielcy tego gatunku piosenki, a sam ich autor cieszy się uznaniem, będąc członkiem Związku Autorów i Kompozytorów Rozrywkowych oraz od niedawna Grupy Literackiej „Słowo” przy TMZM im. Wł. Szafera w Mielcu.  Nastrój ballady dobrze wyczuwalny jest w piosence „Starych kumpli piosenka marszowa”:

Któregoś dnia ty i ja z piaskownicy

Poszliśmy w świat trochę jakby nie w porę

Na zbiórkę wszak zdążyć chciał każdy z nas

Pokolenie czekało za rogiem

Szliśmy główną więc życia ulicą

Na przekór dniom wciąż na czele pochodów

Zdążyliśmy się tyle nakrzyczeć

Tyle zaznać zawiei i chłodu[...]

[...]Ech gówniarze z Parnasu chłopaki

Wciągać brzuchy i krok trzymać równy

Twarde dupy lecz serca ogromne

Zapukają nam kiedyś do trumny

Wiele piosenek, dzięki ponadprzeciętnemu ładunkowi lirycznemu, bywa wykonywanych  przez coraz innych wykonawców i jak mniemam jeszcze dużo upłynie wody w Wisłoce zanim, „kultowe” na pewien sposób utwory, znikną w odmętach dziejów. Andrzej Ciach w tomiku „Szurnięte anioły”, którego nazwa pochodzi od jednego z wierszy, w oparciu o swoje ballady, próbuje odpowiedzieć na wszystkie bolączki świata, rozterki, i własne niepokoje. Pozwólcie więc Państwo, że przedstawię  część jego treści:

Widziałem raz człowieka

Rozrzucał coś po łące

Myślałem: świat zaśmieca

Albo płoszy zające

Do głowy mi nie przyszło

Jaki ma w sobie pałer

Gdy się go mimo wszystko

Co robisz? – zapytałem[...]

[...]Nie płoszcie aniołów

Aniołów nie płoszcie

Szurnięte anioły

Do domu zaproście

W tytułowym wierszu umiejscawia on własne położenie w świecie, powiadając, że każdy człowiek ma swoje szurnięte anioły, do których należy odnosić się z szacunkiem; że każdy człowiek może być także szurniętym aniołem; że nawet szurnięty nieszczęśliwy anioł może żyć swoim życiem. Odpowiada na bolączki człowieka, który pomimo odcieni szarości swojego losu, próbuje przeżywać i kontemplować życie po swojemu, istniejąc w zgodzie ze sacrum i profanum.